Çocuklarımızda diş çapraşıklığı gibi yada başka bir problem fark ettiğimizde, diş teli tedavisine ne zaman başlamalıyım? Bu yaşta teli olur mu? Diş teli için tüm daimi dişlerin çıkmasını süt dişlerinin dökülmesini beklemeli miyim) Gibi sorular ortodontik sorunlarla yüzleşen ailelerin kesinikle aklına gelmiştir.
Öncelikle şunu söylemekte fayda var ortodonti yani diş ve çene yapısı bozuklukları ile ilgili çocuğunuzda sizce bir sorun olsun ya da olmasın. İlk daimi dişler yani 6 yaş dişleri çıktığında bu da adı üstünde 6 yaş civarları çıkar çocuğunuzu bir ortodontiste muayene ettirmeniz gerekli. Bunun için biraz bilinçli olmanız ve vakit ayırmanız yeterli. Zaten Ankara da bir çok ortodonti uzmanı ilave film tetkik v.b bir şey gerekmedikçe ilk ortodonti muayenesinde ücret almıyor. Tabi randevu almadan önce yine sormanızda fayda var. Bu ilk muayenede ortodontist eğer varsa sizin fark etmediğiniz sorunları tespit edecek ve gerekli ise erken bir ortodontik tedaviye başlayacaktır.
Çünkü ortodonti de bazı problemler çocuğun büyüme gelişim dönemi bitmeden yapılması gereken sorunlar olabiliyor. Bazen de var olan bir ortodontik sorunun tedavisine tüm daimi dişler çıkınca ileri çocukluk döneminde başlanabiliyor bunları ortodontistin değerlendirmesi elzem.
Genel olarak söylemek gerekirse
İskeletsel anomaliye sahip bireylerde ortopedik tedaviler için optimum tedavi zamanlamasının belirlenmesi iskeletsel gelişim dönemlerinin değerlendirilmesi ile mümkün olmaktadır. İskelet yaşı baş-yüz büyümesi ve bütün vücut gelişiminin tespitinde en güvenilir kriterdir. Seksüel maturasyon karakteristikleri, kronolojik yaş, dental gelişim, boy, kilo ve iskeletsel gelişim büyüme dönemlerini belirlemede kullanılan kriterlerdir. Birçok araştırmacıya göre büyüme döneminin belirlenmesinde dental gelişim, boy ve kilo güvenilir kriterler değildir. Bireyler arasında pubertal büyüme atılımının kronolojik zamanlamasında görülen değişiklikler nedeniyle kronolojik yaş da güvenilir bir kriter olarak kabul edilmemektedir.
İskeletsel maturasyon dönemlerinin radyografik analiz ile belirlenmesi pubertal atılım döneminin, büyüme hızının ve geride kalan büyüme miktarının tahmin edilmesinde sıklıkla kullanılmaktadır. İskelet sisteminin gelişimi ve olgunluğunun belirlenmesi değişik kemikleşme merkezlerinin gelişimi esasına dayanmaktadır. Bu durum ancak röntgenlerle saptanabilir. Bu amaçla çoğunlukla el-bilek filmleri kullanılmaktadır. El-bilek filmleri ile bireyin hangi büyüme gelişim döneminde olduğu, iskelet yaşı ve önünde daha ne kadar büyüme potansiyeli olduğu belirlenebilmektedir. Filmler bir atlas yardımıyla değerlendirilmektedir(“Radiographic Atlas Of Skeletal Development Of The Hand And Wrist” Greulich & Pyle). Belirli yaş gruplarında kız ve erkeklere ait el bilek filmleri ile karşılaştırılarak hastanın kemik yaşı tayini yapılmaktadır. Hastanın kronolojik yaşı ile atlasa göre belirlenen iskelet yaşı arasındaki fark 1 yıla kadar olduğunda gelişimi normal kabul edilmekte ve hastanın cinsiyetine göre atlastaki “average boys” veya “average girls” tablolarına bakarak büyüme gelişiminin yüzde kaçını tamamladığı ve daha ne kadar büyüme potansiyeline sahip olduğu belirlenmektedir. İskelet yaşı, kronolojik yaşında büyükse ve aradaki fark 1 yıldan fazla ise “accelerated boys” veya “accelerated girls” tabloları, iskeletset yaşı, kronolojik yaşından küçükse ve aradaki fark 1 yıldan fazla ise “retarded boys” veya “retarded girls” tabloları kullanılarak hastanın gelişim potansiyeli değerlendirilmektedir.
El-bilek filmlerinin değerlendirilmesinde kullanılan kemikler şunlardır:
- Falanks kemikleri: 14 adettir. Epifiz, diyafiz ilişkileri ve kireçlenme, kaynaşma durumlarına bakılır.
- Metakarpal kemikler: 5 adettir. Kireçlenme ve kaynaşma durumlarına bakılır.
- Karpal kemikler (bilek kemikleri): 8 adettir. Kireçlenme ve kaynaşma durumlarına bakılır.
- Radius ve ulna kemiklerinin distal epifizlerinin kaynaşma durumları değerlendirilir.
- Sesamoid kemiğin kireçlenmesi büyüme gelişimin değerlendirilmesinde önemli bir kriterdir.
Kemik yaşı ve pubertal atılımın belirlenmesinde Bjork 9-17 yaşları arası dönemde el-bilek kemik gelişimlerini kapsayan gelişim göstergelerini tanımlamıştır. Çeşitli araştırmacılardan derlenen gelişim göstergelerinin yerleri şekilde görülmektedir.
İskeletsel büyüme gelişim dönemlerinin Bjork?ün büyüme eğrisi üzerindeki yerleri aşağıdaki şekilde görülmektedir.
El-bilek filmlerinin incelenmesiyle belirlenen gelişim dönemleri sırasıyla PP2=, PP3=, MP3=, H1, S, H2, MP3cap, DP3u, PP3u, MP3u ve Ru?dur.
PP2=: İkinci parmağın proksimal falanks epifiz ve diyafizinin eşit boyda olduğu dönemdir.
PP3=: Üçüncü parmağın proksimal falanks epifiz ve diyafizinin eşit boyda olduğu dönemdir.
MP3=: Üçüncü parmağın orta falanks epifiz ve diyafizinin eşit boyda olduğu dönemdir.
Buraya kadar olan gelişim dönemleri çocuğun henüz juvenil dönemde olduğunu, büyüme atılımının henüz başlamadığını gösterir.
H1: Hamatum kemiğinin çengelinin röntgende görülmeye başladığı dönemdir. Pubertal atılımının başlamak üzere olduğunu gösterir.
S: Başparmakta metakarpal falanks eklemi bölgesinde bulunan sesamoid kemiğin el-bilek filminde görüldüğü dönemdir.
H2: Hamatum kemiğinin çengelinin sınırlarının iyice belirginleştiği dönemdir. Pubertal atılım içine girildiğini gösterir.
MP3cap: Üçüncü parmak orta falanks epifizinin diyafizi kapsüllemeye başladığı dönemdir. Birey pubertal atılımın tepe noktasındadır. En yüksek boy artışının olduğu dönemdir.
DP3u: Üçüncü parmak distal falanks epifiz ve diyafizinin kaynaşmasıdır. Pubertal atılımın tepe noktasının aşıldığı ve büyümenin yavaşladığını gösterir.
PP3u: Üçüncü parmak proksimal falanks epifiz ve diyafizinin kaynaşmasıdır.
MP3u: Üçüncü parmak orta falanks epifiz ve diyafizinin kaynaşmasıdır.
Ru: Radius epifiz ve diyafizinin kaynaşmasıdır. Büyüme gelişimin tamamlandığı, adolesans dönemin geçirildiğini gösterir.
İskeletsel gelişimin değerlendirilmesinde kullanılan diğer bir yöntem servikal vertebral maturasyon yöntemidir. Bu yöntemde lateral sefalometrik filmlerde izlenen servikal vertebraların boyut ve şekillerindeki değişiklikler incelenerek bireyin büyüme gelişimin hangi döneminde olduğu belirlenebilmektedir.
Servikal Vertebral Matürasyon Yöntemi:
Servikal dönem 1 (CS1): Her üç vertebranın da alt sınırı düzdür (C2-4). C3 ve C4 trapezoid şeklindedir (Üst sınırları posteriordan anteriora doğru eğimlidir). Mandibular büyümedeki atılım ortalama bu dönemden 2 sene sonra olacaktır.
Servikal dönem 2 (CS2): C2?nin alt sınırında konkavite mevcuttur. C3 ve C4 hala trapezoid şeklindedir. Mandibular büyümedeki atılım ortalama bu dönemden 1 sene sonra olacaktır.
Servikal dönem 3 (CS3): C2 ve C3?ün alt sınırında konkavite mevcuttur. C3 ve C4 hala trapezoid şeklinde olabilir veya dikdörtgen halini alabilir. Mandibular büyümedeki atılım bu evre boyunca olacaktır.
Servikal dönem 4 (CS4): C2, C3, C4?ün alt sınırında konkavite mevcuttur. C3 ve C4 dikdörtgen şeklindedir. Mandibular büyümedeki atılım bu evreden 1-2 sene önce olmuştur.
Servikal dönem 5 (CS5): C2, C3, C4?ün alt sınırında konkavite hala mevcuttur. C3 ve C4?ten en az biri kare şekline dönüşmüştür. Mandibular büyümedeki atılım bu evreden en az 1 sene önce bitmiştir.
Servikal dönem 6 (CS6): C2, C3, C4?ün alt sınırında konkavite hala mevcuttur. C3 ve C4?ten en az biri vertikal yönde dikdirtgen şeklini almıştır. Mandibular büyümedeki atılım bu evreden en az 2 sene önce bitmiştir.
Dr. Enver Akın Özkan Ankara Ortodonti Diş Teli