Son yıllarda erişkin hastalarda gerek diş teli gerek şeffaf plak olsun erişkin hastalarda ortodonti tedaviye giderek artan bir ilgi var, yapılan araştırmalara göre %11 erişkin ortodontik hasta ortodontik tedavi görürken bu oran yirmi sene önce %4 idi. Erişkin hastalardaki bu ortan tedavi tercihi, sağlığa ve estetiği verilen önemle korelasyon göstermekle beraber artan imkanlar ve ortodonti uzmanı sayısı da etkili gözükmektedir.
Ortodontik tedavi isteği olan hastalar arasında da kadınlar daha yüksek bir sayıya sahiptir. Bu tedavilerin de genelde yıllar alan uzun soluklu işlemler gerektirdiği düşünülürse, bu kadın hastalar arasında hamileliğe denk gelme ihtimali de oldukça ihtimal dahilindedir.
Hemen baştan söylemek istiyorum ki deneyimlerimiz ve yapılan araştırmalar gebelikte ortodontik tedaviyi sonlandırmayı gerektirecek ya da bebek düşünen hastalar için ortodontik tedavilerini ertelemeyi düşündürecek temel bir durum yok. Diş tellerinin ya da şeffaf plakların bebeğinize de bir zararı da yok ikinizde güvendesiniz. Ancak gebelikte ve ortodontik tedavi arasında dikkat edilmesi gereken bazı ilave faktörler vardır bunları sıralarsak;
1. Hamilelik gingivitisi
2. Hormonal değişiklikler ve bunların diş hareketine etkileri
3. Yeme alışkanlıkları, aşerme gibi durumların ortodontik tedaviye etkileri
4. Hamilelikte kullanılan ilaçlar ve bunların diş hareketine etkileri.
Diş Eti Sağlığı, Ortodonti ve Hamilelik
Gingivitis ya da kaba tabiriyle diş eti iltihabı bir çok lokal ve sistemik faktöre bağlıdır. İlk etapta kendini diş etlerinde hafif şişlik, kanama ve kızarıklık ile kendini gösterir. Gingivitise sebep olan sistemik faktörler arasında gebelikteki hormonal değişim başta gelir. Yapılan araştırmalar gingival enflamasyonun hamile kadınlarda olmayanlara göre çok daha yüksek oranda görüldüğünü göstermiştir. Progesteronun hamilelikte diş eti sıvısında artığı gösterilmiştir. Hamilelikte diş plağına karşı olan savunma azalır , sabit ortodontik tedavi aygıtlarının da ( diş teli , braketler vb) diş plağı tutuculuğunu artırabildiği düşünülürse sabit ortodontik tedavi gören hamile hastaların gingivitis olasılığı artar. Buda çok dikkatli fırçalama, fırçalama süresinin artırılması ve ara yüz fırçası gibi ilave hijyen araçları ile rahatlıkla aşılabilen bir sorundur.
Hormonların Diş Hareketi Üzerine Etkileri
Yapıla n bir çok hücre kültürü ve hayvan deneyleri hormonların diş hareketi üzerine farklı etkilerini ortaya koymuştur. Bir araştırma da hamilelikte artan progesteron ve iz elementler ratlarda diş harteketini hızlandırmıştır. Yine bir araştırmada estörojenin ratlarda kemik rezorpsiyonunu azalttığı bildirilmiştir. Bunlar gibi bir birini destekleyen ya da tam ters sonuçlar ortaya koyan bu konuda bir çok araştırma olmakla beraber bir klinisyen olarak tecrübelerim hamilelikte düzenli randevularına gelen hastalar da kayda değer bir diş hareketi değişikliği gözlemlemedim.
Aşerme , Yeme Alışkanlıkları ve Ortodontik Tedavi
Sabit ortodontik tedavi gören hastalarda ani ve sert kuvvette neden olacak gıdalar önerilmemekte a da dikkatli tüketimleri tavsiye edilmektedir. Kuruyemişler, erik falan gibi çekirdekli meyveler , patlamış mısır gibi atıştırmalıklar. Ancak hamiler , bazı durumlarda bu kuralları atlayabilmekte bu da braketlere zarar vermektedir. Ancak her sabit ortodontik tedavide bir ya da birkaç braket kopması her zaman görülebilir bu durum düzenli kontrolüne gelen hastalarda ortodontik tedavide genel olarak büyük bir soruna neden olmamaktadır.
Hamilelikte Kullanılan İlaçlar ve Bunların Diş Hareketlerine Etkileri
Hamilelikte bazen reçete edilebilen Bisfofosfat ve D vitamini türü ilaçların diş hareketini azalttığını gösteren bazı çalışmalar vardır ama ciddi manada ortodontik tedaviyi etkilediklerini söylemek mümkün değildir.
Sonuç itibariyle hem ortodontik tedavileri esnasında gebe kalan hem de ortodontik tedavi ve gebelik planlayan hastaların ne ortodontik tedavilerini sonlandırmalarına nede ertelemelerine gerek yok. Diş telleri ve şeffaf plaklar bebeğiniz içinde bir sakınca teşkil etmiyor. Hamilelik ve ortodontik tedavi ilişkisinde dikkat edilecek en önemli konu oral hijyen. Normal hastalardan çok daha dikkatli ve uzun süreli diş fırçalama alışkanlığı ile hamilelikte ortodontik tedavi çok iyi yönetilebilir. Yine gebelik planı olan hastalar şeffaf plak tedavisine ( invisalign gibi) yönlendirilebilir bu tarz tedavilerde diş telleri gibi sabit aygıtlar olmadığı için gerek istediğini yiyebilme gerekse hijyen kontrolü daha iyi sağlanabilmektedir.
Dr.Dt. Enver Akın Özkan Ankara Ortodonti Uzmanı