Ortodontik problemlerin teşhisinde sefalometrik analizler ( yan kafa film analizi) biz ortodonti uzmanları tarafından çokça kullanılır.
Aşağıda meslektaşlarımız için ayrıntısı verilen bu analizi hastalarımız için ortodontik problemin kaynağını tespit ettiğimiz ve tedavi planlamasını şekillendirdiğimiz temel tetkik olarak tanımlayabiliriz.
Tabi problemin kaynağının ve tedavisinin belli olduğu her hastada gerekli olmamakla birlikte çoğunlukla istenilen bir filmidir.
Biz ortodontistler diş teli tedavisinde, şeffaf plak ya da aparey tedavilerinde de olabilir. Bu filmle büyüme gelişimi, kesici dişlerin açılarını, yumuşak dokuları analiz ederek bir tedavi planı oluştururuz. Ortodonti de önemli olan baştan doğru kararı vermektir. Böylece tedavi sorunsuz bir şekilde ilerler ve sonuçta tatmin edici olur. Bazen de diş teli tedavisinin ara dönemlerinde bu filmi tedavinin gidişatını değerlendirmek için de alırız.
Örneğin alt çenesi geride gözüken bir hastanın belki de alt çenesi normal yerinde olup üst çenesi önde olabilir. Biz bu hastada sefalometrik analiz yapmadan alt çeneyi öne alan bir ortodontik tedavi planlarsak başarılı bir sonuç elde edemeyiz. Ankarada sefolemetrik film çeken birçok görüntüleme merkezi bulunmaktadır.
Analizinde Kullanılan İskeletsel Noktalar
Sella (S): Sella turcica’nın (sphenoid kemik) geometrik ortasıdır.
Nasion (N): Frontonasal suturun midsagittal düzlemde en ileri noktasıdır.
Basion (Ba): Basis occipitalisin iki yanını sınırlayan endokranial ve ekzokranial yüzlerin birleşim yerinde, norma lateraliste en alt ve en arka noktadır.
Articulare (Ar): Ramusun posterior kenarı ile posterior kranial kaidenin (occipital kemik) inferior sınırının kesişim noktasıdır.
Condylion (Cd): Kondil başının en üst ve en geri noktasıdır.
Orbitale (Or): Orbitanın inferior kenarının en alt noktasıdır.
Porion (Po): Meatus acusticus externusun en üst noktasıdır.
Pterygomaxillare (Ptm): Foramen rotundum’un alt kenarı ile pterygoid maksiller fossanın kesişim noktasıdır. Pterygomaksiller fossanın en superior ve posterior noktası olarak alınabilir.
Anterior nasal spina (ANS): Burun ön açıklığının tabanında maksillanın kemik çıkıntısının en uç noktasıdır.
Posterior nasal spina (PNS): Sert damağın lateral sefalometrik filmdeki görüntüsünün en arka noktasıdır.
A noktası: Orta oksal düzlemde spina nasalis anterior’dan üst kesici dişe uzanan kemik konkavitesinin en derin noktasıdır.
B noktası: Orta oksal düzlemde alt kesici dişten çene ucuna uzanan kemik konkavitesinin en derin noktasıdır.
Gonion (Go): Ramus mandibulanın arka kenarına ve korpus mandibulanın alt kenarına çizilen teğetlerin oluşturduğu açının açı ortayının alt çene kemiğinin dış sınırını kestiği noktadır.
Gnathion (Gn): Mandibular simfizin dış konturu üzerindeki en ileri ve en alt noktadır.
Menton (Me): Mandibular simfizin dış konturu üzerindeki en alt noktadır.
Pogonion (Pg): Mandibular simfizin dış konturu üzerindeki en ileri noktadır.
D noktası: Mandibular simfizin geometrik orta noktasıdır.
E noktası: Sella ve nasion noktalarını birleştiren doğruya alt çene kondilinin en arka noktasından indirilen dikmenin bu doğruyu kestiği noktadır.
L noktası: Sella ve nasion noktalarını birleştiren doğruya pogonion noktasından indirilen dikmenin bu doğruyu kestiği noktadır.
Lateral Sefalometrik Film Analizinde Kullanılan Dentoalveolar Noktalar
U1i: Üst santral kesici dişin kesici kenarının uç noktasıdır.
U1a: Üst santral kesici dişin kök apeksidir.
L1i: Alt santral kesici dişin kesici kenarının uç noktasıdır.
L1a: Alt santral kesici dişin kök apeksidir.
U6: Üst birinci molar dişin mesiobukkal tüberkülünün tepe noktasıdır.
Prosthion (Pr): Üst iki orta kesici diş arasındaki alveol kemiğinin lateral sefalometrik filmde görülen en ileri noktasıdır.
İnfradentale (Id): Alt iki orta kesici diş arasında alveol kemiğinin lateral sefalometrik filmde görülen en ileri noktasıdır.
Lateral Sefalometrik Film Analizinde Kullanılan Yumuşak Doku Noktaları
Pronasale (Prn): Burun ucunun dış bükey olduğu bölgesinin tepe noktasıdır.
Subnasale (Sn): Burun ile üst dudağın birleşme bölgesinde meydana gelen iç bükeyliğin en derin noktasıdır.
Labialis superior (Ls): Üst dudağın sagittal düzlemdeki en ileri noktasıdır.
Labialis inferior (Li): Alt dudağın sagittal düzlemdeki en ileri noktasıdır.
Stomion (St): Ağız kapalı iken alt ve üst dudak arasında meydana gelen ağız çizgisinin (rima oris) sagittal düzlemle kesişme noktasıdır.
Lateral Sefalometrik Film Analizinde Kullanılan Doğru ve Düzlemler
SN Doğrusu: Sella ve nasion noktalarından geçen doğrudur.
NA Doğrusu: Nasion ve A noktalarından geçen doğrudur.
NB Doğrusu: Nasion ve B noktalarından geçen doğrudur.
Frankfurt Horizontal Düzlemi (FH): Orbitale ve porion noktalarından geçen düzlemdir.
Palatinal Düzlem (PD): ANS ve PNS noktalarından geçen düzlemdir.
Oklüzal Düzlem (OD): Alt ve üst 1. molar dişlerin mesiobukkal tüberkül tepelerinin ve alt ve üst santral kesici dişlerin kesici kenarlarının uç noktalarının orta noktalarından geçen düzlemdir.
Mandibular Düzlem (MD): Gonion ve menton noktalarından geçen düzlemdir.
GoGn düzlemi: Gonion ve gnathion noktalarından geçen düzlemdir.
Y ekseni: Sella ve gnathion noktalarını birleştiren doğrudur. Uzun yüz fazladır.
A-Pg doğrusu: A ve pogonion noktalarını birleştiren doğrudur.
Alt kesici ekseni: L1i ve L1a noktalarından geçen doğrudur.
Üst kesici ekseni: U1i ve U1a noktalarından geçen doğrudur.
E doğrusu: Pronasale ve yumuşak doku pogonion’dan geçen doğrudur. Gülüş estetiği ve güzel bir yüz profili için önemlidir.
S doğrusu: Burun altı oluğunu yapan S şeklindeki bölgenin tam orta noktası ile yumuşak doku pogonion’dan geçen doğrudur.
SEFALOMETRİK ÖLÇÜMLER
Sagittal İskeletsel Ölçümler
SNA: Sella ve nasion noktalarından geçen SN doğrusu ile nasion ve A noktalarından geçen NA doğrusu arasında oluşan posteroinferior açıdır. Maksillanın apikal kaidesinin kafa kaidesine göre sagittal yöndeki konumu hakkında bilgi verir. Normal değeri 80±2ºdir. Fazlaysa Üst çene fırlaktır.
SNB: Sella ve nasion noktalarından geçen SN doğrusu ile nasion ve B noktalarından geçen NB doğrusu arasında oluşan posteroinferior açıdır. Mandibulanın apikal kaidesinin kafa kaidesine göre sagittal yöndeki konumunu bildirir. Normal değeri 78±2ºdir. Fazlaysa alt çene ileri az ise geridedir.
SND: Sella ve nasion noktalarından geçen SN doğrusu ile nasion ve D noktalarından geçen doğru arasında oluşan posteroinferior açıdır. Mandibular simfizin kafa kaidesine göre sagittal yöndeki konumu hakkında bilgi verir. Normal değeri 76º dir.
ANB: NA ve NB doğruları arasında oluşan açıdır. Maksilla ve mandibulanın sagittal yönde birbirine göre konumlarını bildirir. Ortodontik anomalilerin iskeletsel sagittal yön sınıflaması bu açıya göre yapılır. Normal değeri 2±2ºdir. ANB açısı 0 ile 4º arasında ise iskeletsel sınıf I, 0’dan küçük olduğunda iskeletsel sınıf III, 4º’den büyük olduğunda ise iskeletsel sınıf II olarak adlandırılır. Alt çene geri de artar. Kuş yüzü.
Cd-A: Condylion ve A noktası arasındaki mesafedir. Efektif maksiller uzunluğu verir.
Cd-Gn: Condylion ve gnathion arası mesafedir. Efektif mandibular uzunluğu verir.
Vertikal İskeletsel Ölçümler
GoGnSN: GoGn ve SN doğruları arasındaki açıdır. Vertikal yön gelişimi hakkında bilgi verir. İskeletsel vertikal yön sınıflaması bu açıya göre yapılır. Normal değeri 32±6ºdir. Artması gelişimin vertikal yöne kaydığına (high angle olgular), azalması gelişimin horizontal yöne kaydığına (low angle olgular) işarettir.
FMA: FH ve mandibular düzlem (Go-Me) arasında oluşan açıdır. Yüzün dik yön gelişimini gösterir. Normal değeri 25ºdir.
Y aksı: Y doğrusu ile FH düzlemi arasında oluşan dar açıdır. Y açısı aynı zamanda büyüme ekseni açısı olarak da adlandırılır. Ortalama değeri 59,4ºdir ve 53-66º arası normal kabul edilir. Mandibulanın posterior rotasyon yaptığı high angle olgularda bu açı artarken, anterior rotasyon yaptığı low angle olgularda ise azalmaktadır.
Saddle açısı: SN doğrusu ile sella ve articulare noktalarından geçen doğru arasında oluşan açıdır. Normal değeri 123±5ºdir.
Artiküler açı: Sella ve articulare noktalarından geçen doğru ile articulare ve gonion noktalarından geçen doğru arasında oluşan açıdır. Normal değeri 143±5ºdir.
Gonial açı: Articulare ve gonion noktalarından geçen doğru ile gonion ve menton noktalarından geçen doğru arasında oluşan açıdır. Normal değeri 130±7ºdir.
Toplam posterior açılar: Saddle, Artiküler ve Gonial açıların toplamıdır. Normal değeri 396±3ºdir. Artması olgunun high angle, azalması ise low angle olduğu anlamına gelmektedir.
SN/PD: SN doğrusu ile palatinal düzlem (ANS-PNS) arasında oluşan açıdır. Maksillanın kafa kaidesine göre eğimini gösterir. Normal değeri 7±3ºdir. Açının artması maksillanın posterior yönde, azalması ise anterior yönde rotasyon yaptığı anlamına gelmektedir.
Jarabak oranı: Posterior yüz yüksekliğinin (sella-gonion mesafesi), anterior yüz yüksekliğine (nasion- menton mesafesi) oranıdır. Oranın 59’dan küçük olması olgunun high angle, 63’ten büyük olması low angle olduğunu göstermektedir.
Dentoalveolar Ölçümler
1-NA mesafesi: Üst en ileri kesici dişin kesici kenarının NA doğrusuna olan uzaklığıdır. Normal değeri 4mm’dir. Üst kesicilerin kendi kemik kaidelerine göre sagittal yöndeki konumları hakkında bilgi verir. Ölçülen değer 4 mm’den büyük olduğunda bireyin üst kesici dişleri protrüziv; 4 mm’den küçük olduğunda ise retrüziv durumdadır. Fazlaysa fırlak dişler.
1-NA açısı: Üst en ileri kesici dişin ekseni ile NA doğrusu arasında oluşan açıdır. Üst kesici dişin aksiyel inklinasyonunu gösterir. Normal değeri 22±5ºdir. Ölçülen değer 22º’den büyük olan bireylerde üst keser dişler vestibuloversiyon (labioversiyon); 22º’den küçük olan bireylerde ise palatoversiyon durumundadır.
1-FH açısı: Üst en ileri kesici dişin ekseni ile FH düzlemi arasında oluşan açıdır. Normal değeri 109±7ºdir. Üst kesici dişin aksiyel inklinasyonunu gösterir. Fazlaysa üst kesici dişler fırlak az ise geridesir.
1-PD açısı: Üst en ileri kesici dişin ekseni ile palatinal düzlem (ANS-PNS) arasında oluşan açıdır. Üst kesici dişin kendi kaidesine göre aksiyel inklinasyonunu gösterir. Normal değeri 112±6ºdir.
1-NB mesafesi: Alt en ileri kesici dişin kesici kenarının NB doğrusuna olan uzaklığıdır. Normal değeri 4mm’dir. Alt kesicilerin kendi kemik kaidelerine göre sagittal yöndeki konumları hakkında bilgi verir. Ölçülen değer 4 mm’den büyük olduğunda bireyin alt kesici dişleri protrüziv; 4 mm’den küçük olduğunda ise retrüziv durumdadır.
1-NB açısı: Alt en ileri kesici dişin ekseni ile NB doğrusu arasında oluşan açıdır. Alt kesici dişin aksiyel inklinasyonunu gösterir. Normal değeri 22±5ºdir. Ölçülen değer 22º’den büyük olan bireylerde alt kesici dişler vestibuloversiyon (labioversiyon); 22º’den küçük olan bireylerde ise lingoversiyon durumundadır.
IMPA: Alt en ileri kesici dişin ekseni ile mandibular düzlem (Go-Me) arasında oluşan açıdır. Alt kesici dişin kendi kaidesine göre aksiyel inklinasyonunu gösterir. Normal değeri 90±3ºdir.
1-APg: Alt en ileri kesici dişin kesici kenarının A noktası ve pogonion’dan geçen doğruya olan uzaklığıdır. 1-3mm arası değerler normal kabul edilir. Alt kesici dişlerin çenelere göre konumunu belirler.
İnterinsizal açı: Alt ve üst kesici diş eksenleri arasındaki açıdır. 135,4±5,8º normal kabul edilir. Bimaksiller protrüzyon ( fırlak dişler ) olgularında küçüklürken kesicilerin retrüziv olduğu durumlarda artar.
Pg-NB: Pogonion’un NB doğrusuna olan mesafesidir. İskeletsel yapıya göre değeri çok değişebileceğinden belirli bir normu yoktur.
SEFALOMETRİK ANALİZLER
Doğru bir tedavi planlaması yapabilmek ve tedavi ile stabil bir sonuç elde edebilmek için tedavi öncesi toplanan materyallerin detaylı bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Hastanın gelişim durumunu değerlendirmek için el-bilek filmlerinin incelenmesine, dişlerin tek tek ve ark içindeki durumlarını, birbirleriyle ilişkilerini ve ark boyu sapmasını değerlendirmek için model analizi yapılmasına ihtiyaç vardır. Çenelerin kafa kaidesine ve birbirine göre, dişlerin kemik kaidelerine göre konumlarının değerlendirilebilmesi ancak lateral sefalometrik filmlerle mümkün olmaktadır. Lateral sefalometrik filmler üzerinde yapılan iskeletsel ve dentoalveolar, açısal ve boyutsal ölçümleri inceleyerek maloklüzyonları yorumlamaya yönelik birçok analiz yöntemi geliştirilmiştir. Bu yöntemler genellikle belli bir araştırıcının ortodontik tedavi felsefesine dayanmaktadır. Bu analiz yöntemlerinden bazıları; Tweed analizi, Downs analizi, Steiner analizi, Ricketts analizi, McNamara analizi.
STEİNER ANALİZİ
Profil uzak röntgen filmlerinden yararlanılarak yapılan Steiner Analizi üç ana bölümden oluşmuştur. (1)Teşhis bölümü, (2)Tedavi hedefi bölümü, (3)Tedavi planlaması bölümü
1.Teşhis Bölümü:
Steiner analizinin tanıya ilişkin ölçümleri iskeletsel, dişsel ölçümler ve yumuşak doku ölçümlerini kapsar. Yumuşak doku analizleri gülüş estetiği ve profilin ortodontik tedavi sonrası estetik ve uyumlu olması için çok önemlidir. Steiner analizinde sella ve nasion noktalarından geçen SN düzlemi referans düzlemi olarak kullanılır. Analizde tanıya ilişkin yapılan ölçümler ve bu ölçümlerin normal değerleri şunlardır:
|
Norm |
../../?. |
../../?. |
SNA |
82±2º |
|
|
SNB |
80±2º |
|
|
ANB |
2±2º |
|
|
SND |
76º |
|
|
1-NA (mm) |
4 mm |
|
|
1-NA (º) |
22º |
|
|
1-NB (mm) |
4 mm |
|
|
1-NB (º) |
25º |
|
|
Pg-NB |
|
|
|
Holdaway Farkı |
0 |
|
|
İnterincisal açı |
131º |
|
|
OD-SN |
14º |
|
|
GoGn-SN |
32º |
|
|
SL |
51 mm |
|
|
SE |
22 mm |
|
|
S doğrusu: Üst / Alt Dudak |
0 / 0 |
|
|
Holdaway farkı: (1-NB)-(Pg-NB) Alt kesici dişin kesici kenarının NB doğrusuna olan uzaklığı ile Pogonion noktasının NB doğrusuna olan uzaklığı arasındaki farktır. Çene ucu ile alt kesici dişlerin konumu arasındaki ilişkiyi gösterir. Normal değeri sıfırdır. Alt kesici diş çapraşıklıkların ortodontik tedavisinde.
SL Boyutu: Sella ve L noktaları arasındaki uzaklıktır. Mandibular korpus uzunluğu hakkında bilgi verir. İzdüşümsel bir ölçüm olduğundan mandibular düzlem eğiminden etkilenecektir.
SE Boyutu: Sella ve E noktaları arasındaki uzaklıktır. Mandibular kondilin kafa kaidesine göre sagittal yöndeki konumu hakkında bilgi verir.
Analizin teşhis bölümüne ait ölçümler tamamlanıp değerlendirildikten sonra tedavi hedefi bölümüne geçilir.
2.Tedavi hedefi bölümü:
Diş, çene ve yüz yapısındaki sapmaların, ortodontist tarafından normal değerlere getirilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Özellikle iskeletsel yapının ideal değerlere ulaştırılması daha da güçtür ve yaş ilerledikçe bu olanak tamamen ortadan kalkmaktadır.
Tedavi hedefinin belirlenmesinde prensip, ortodontik tedavi sırasında büyüme-gelişim ve tedaviye bağlı oluşabilecek iskeletsel ve dentoalveolar değişikliklerin tahmin edilmesidir. Bunun için hastanın gelişim durumu, tedavi tekniklerinin yeterliliği, anomalinin şiddeti ve türü göz önüne alınarak tahminler yapılır ve tedavi sonunda ulaşılabilecek sefalometrik değerler bulunmaya çalışılır. İşte bu bölüm, bu sefalometrik hedefin tayinidir. Ortodontik tedavi uygulanacak bireyin büyüme gelişimi tamamlanmış ise tahmin yaparken bu faktörler göz önüne alınmaz.
Steiner sefalometrik analizine göre tedavi hedefinin tespitinde kullanılan en önemli ölçümler ANB açısı ve Pg-NB uzaklığıdır. Analizin tedavi hedefi bölümünde “şevron” denilen şemalar kullanılır. İlk şevron problem şevronudur ve hastanın lateral sefalometrik film analizinde ölçülen ve formun teşhis kısmına yazılmış olan ANB açısı, 1-NA mesafesi, 1-NB mesafesi ve Pg-NB mesafesi sırasıyla yukarıdan aşağıya doğru şevrona yazılır. Problem şevronunun yanında bulunan iki şevrondan üstteki ANB açısı için alttaki ise Pg-NB mesafesi için kullanılan tahmin şevronlarıdır. ANB açısının tedavi sonunda alabileceği değeri tahmin etmek için değerlendirilmesi gereken kriterler hastanın yaşı, büyüme gelişimin hangi döneminde olduğu ve önünde ne kadar gelişim potansiyeli olduğu, maloklüzyonun tipi, şiddeti, mandibular büyüme yönü ve uygulanabilecek tedavi şeklidir. ANB açısı tahmin edildikten sonra şevronda yerine yazılır. Daha sonra kabul edilebilir değerler tablosundan yeni ANB açısına karşılık gelen 1-NA ve 1-NB değerleri de aynı şevrona yazılır. Kabul edilebilir değerler tablosu değişik değerlerdeki ANB açılarına ait, stabil bir sonuç ve alt ve üst kesicilerin uygun ve normal ilişkide olmasını sağlayacak 1-NA ve 1-NB değerlerini göstermektedir.
Pg-NB mesafesinin tedavi sonunda alacağı değer tahmin edilirken yine ANB açısının tahmininde dikkate alınan kriterler geçerlidir. Bu mesafe büyüme gelişimle değişebilmektedir. Ancak bu değişimin çok küçük boyutlarda olacağı unutulmamalıdır. Pg-NB mesafesinin tedavi sonunda alacağı tahmin edilen değer alttaki şevronda yerine yazıldıktan sonra Pg-NB mesafesine göre 1-NB mesafesi belirlenir. Holdaway farkına göre (Pg-NB)-(1-NB)=0 olmalıdır. Bu nedenle Pg-NB değeri neyse 1-NB için de aynı değer yazılır. Bu şevronda 1-NA değerini bulmak için ANB ve Pg-NB şevronlarındaki 1-NB mesafeleri arasındaki fark bulunur. Alt ve üst kesici dişler arasındaki uyumun korunabilmesi için iki şevrondaki 1-NA mesafeleri arasında da aynı fark olmalıdır. Buna göre Pg-NB şevronuna yazılacak 1-NA mesafesi hesaplanır.
Tahmin şevronlarından sonraki 4.şevron çözüm şevronudur. Buraya ANB şevronundan ANB değeri, Pg-NB şevronundan Pg-NB değeri aynen yazılır. 1-NA ve 1-NB değerleri ise ANB ve Pg-NB sevronlarındaki değerlerin aritmetik ortalaması alınarak çözüm şevronuna yazılır.
Son şevron ise bireyselleştirme şevronudur ve her vakada kullanılmayabilir. Bu şevron vakaya özel değerlendirme ile sonuç şevronunda yapılan değişikliklerle doldurulmaktadır.
3.Tedavi planlaması bölümü:
Tedavi sonucunun stabil olması için alt kesici dişlerin kendi kemik kaidelerine göre uygun konumda olması önemlidir. Ayrıca mandibular molarların ramusun ön kenarı nedeniyle hareketlerinin maksiller molarlara göre daha kısıtlıdır. Bu nedenlerle steiner sefalometrik analizinde planlama alt çeneye göre yapılmaktadır. Tedavi planlaması tablosunda pozitif ve negatif değerler için iki kolon bulunmaktadır. Yer kazanılan değerler pozitif, yer kaybedilen değerler negatif kolona yazılmaktadır.
Ark boyu sapması miktarı eğer çapraşıklık varsa negatif, yer fazlalığı varsa pozitif kolona yazılır.
Alt kesici dişin yeni konumu satırını doldurabilmek için tedavi hedefi bölümüne dönmek gerekir. Burada çözüm şevronundaki 1-NB değerinden problem şevronundaki çıkartılır. Pozitif değerler kesici dişlerin ileri alınmasıyla yarım çenede kazanılacak yer, negatif değerlerse alt kesicilerin geriye hareket ettirilmesiyle yarım çene için kaybedilecek yer miktarıdır. Bu nedenle bulunan sonuç 2 ile çarpılarak uygun kolona yazılır.
Spee eğrisi satırına, örneğin tedavi ile spee eğrisi düzeltilecekse negatif kolona ne kadar düzeltmeye ihtiyaç olduğu yazılır.
Alt moların yeni konumu satırına alt 6 nolu dişin mesiodistal yönde yapılması planlanan hareket miktarı yazılır. Örneğin mesial yönde bir hareket yaptırılacaksa planlanan miktarın 2 katı negatif kolonuna yazılmalıdır.
Ekspansiyon satırına transversal yöndeki değişiklikler kaydedilir. Tedavi sırasında ark genişletilecekse düşünülen genişletme miktarı pozitif, daraltılacaksa negatif kolonuna eklenir.
Lee way boyutu karışık dişlenme döneminde geçerlidir. Süt 5 numaralı dişlerin ağızda mevcut olduğu bireylerde, bu dişler düşüp daimi 5 numaralı dişler sürerken lee way yer rezervi 6 numaralı dişlerin mesializasyonuyla kullanılacaksa, lee way yer rezervi miktarı negatif kolonuna yazılır.
İntermaksiller ve ekstraoral satırları uygulanacak tedavi yöntemlerine bağlı olarak kazanılması veya kaybedilmesi planlanan yer miktarına göre doldurulur.
Çekim satırı doldurulmadan önce buraya kadar doldurulmuş olan negatif ve pozitif haneler toplanır. Bu toplamların birbirine eşit olması gerekmektedir ve bu durumda çekim ihtiyacı olmadan tedavi yapılabilir. Eğer negatif kolondaki değerlerin toplamı pozitif değerlerin toplamından 1 ? 6 mm kadar fazlaysa negatif kolonlardan azaltma yapılıp yapılamayacağı değerlendirilir ve azaltma yapılabiliyorsa yine çekime gerek olmayabilir. Ancak azaltma yapılamıyor veya negatif değerlerin toplamı pozitif değerlerin toplamından 7mm veya daha fazla büyükse gereken yeri sağlayabilmek için diş çekilmesi gerekmektedir. Çekilmesi düşünülen dişlerin mesiodistal boyutları toplamı çekim satırında pozitif kolona yazılır ve üst satırlar negatif ve pozitif değerler birbirine eşit olacak şekilde düzenlenir. Böylece tedavi planlaması tamamlanmış olur.
TWEED ANALİZİ
Tweed, maloklüzyonların genellikle dişlerle dişleri destekleyen kemik dokusu arasındaki uyumsuzluk nedeniyle meydana geldiğini ileri sürmektedir. Ortodontik anomalilerin teşhis ve tedavileri için kendi adını taşıyan ‘diagnostik yüz üçgeni’ni kurmuştur. Tweed Üçgeni orbita ve porion noktalarından geçen Frankfurt horizontal düzlemi, gonion ve menton noktalarından geçen mandibular düzlem ve en ileri mandibular kesici dişin ekseninden oluşmaktadır. Bu üç düzlemin uzatılarak birbirleriyle kesiştirilmeleri ile Tweed Üçgeni çizilir. Üçgenin iç açıları ve bu açıların ortalamaları şu şekildedir:
1.FMA
FH ve MD arasında meydana gelen açıdır. Normal değeri 25ºdir. FMA açısı vertikal gelişimin bir göstergesidir. Tweed’e göre açının değeri 16-28º olduğunda gelişim yönü öne ve aşağıya doğrudur ve olgunun prognozu iyidir. FMA açısı 28-35º olgularda gelişim yönü pek uygun değildir ve bu olgular genellikle çekim gerektirir. FMA açısı 35º üzerinde olduğunda gelişim büyük ölçüde aşağıya doğrudur. 40º üzerine çıktığında ise prognoz kötü olarak değerlendirilmektedir.
2.IMPA
Alt kesici ekseni ile MD arasında meydana gelen açıdır. Normal değeri 90±5ºdir. Bu değeri sağlamak için alt kesici dişte yapılacak hareket linguale doğruysa yer kaybedilecek, labiale doğruysa yer kazanılacaktır. Alt kesicinin her 2,5º hareketi arkta 2 mm yer kaybı veya kazancına yol açacaktır.
3.FMIA
Alt kesici ekseni ve FH arasında meydana gelen bu açının normal değeri 65ºdir. Tedavi felsefesinin amacı FMIA açısını 65º ye yaklaştırmaktır.
Tweed’e göre FMA açısı değiştirilemez. Bu nedenle FMIA açısı IMPA ile değiştirilebilir.
FMA< 20º ise IMPA açısının 92ºyi geçmemesine dikkat etmelidir.
FMA= 20º olduğunda FMIA açısını 70-75º arası bir değere;
FMA=25±4º olduğunda FMIA açısını 68º;
FMA> 30º ise FMIA açısını 65ºye getirmeye çalışılmalıdır.
Tweed’e göre; FMA açısında 25º üzerindeki her 1º için, IMPA 90ºden itibaren 1º azaltılmalıdır. Örneğin FMA 28º ise IMPA açısı 87º ye getirilmelidir.
Tweed üçgeninden yararlanarak tedavi planlamasını yapabilmek için ark boyu sapmasının hesaplanması ve sefalometrik düzeltmenin yapılması gerekmektedir.
AÇILAR |
FMA |
FMIA |
IMPA |
İdeal |
25º |
65º |
90º |
Mevcut |
31,5º |
57,5º |
91º |
İstenen |
31,5º |
65º |
83,5º |
Düzeltme (derece) |
7,5º |
||
Düzeltme (milimetre) |
-6 mm |
||
Ark boyu sapması |
-5 mm |
||
Toplam fark |
11 mm |
||
Örnek olgu: Sefalometrik analizinde FMA açısı 31,5º, FMIA açısı 57,5º, IMPA açısı 91º ölçülmüş ve model analizine göre -5 mm ark boyu sapması olan bir hastanın Tweed analizi tabloda görülmektedir. Mevcut değerleri tabloya yazdıktan sonra, Tweed’e göre FMA açısı değiştirilemeyeceği için FMA değerini istenen satırına aynen yazılır. FMA>30º ise FMIA:65º olduğu için istenen satırında FMIA değerine 65º yazılır. Bir üçgenin iç açıları toplamının 180º olması kuralı ile IMPA hesaplanır ve istenen satırına yazılır. Düzeltme mevcut IMPA değeri ile ulaşılmak istenen IMPA değeri arasındaki farktır. Örnek olgumuzda bu değer 7,5º hesaplanmıştır. Alt kesicinin her 2,5º linguale hareketi arkta 2 mm yer kaybına yol açacağı için milimetrik düzeltme miktarı (7,5/2,5)x2=6 mm olarak hesaplanmıştır. Toplam fark düzeltme miktarı ve ark boyu sapmasının toplamıdır. Gerekli olan toplam fark 6 mm’den az olduğunda Tweed tedavinin çekimsiz olarak yapılabileceği, 6 mm’den büyük olduğunda ise diş çekimine ihtiyaç olduğunu belirtmektedir. Örnek olgumuzda 11 mm toplam fark bulunduğu için Tweed’e göre diş çekimli bir diş tel tedavisi ( küçükazı ) uygun olacaktır.
Kaynak: Başkent Ün. Ortodonti AD